یارسان

یارسان به چه معناست؟ ظهور یارسان. باور و اعتقاد مردم یارسان چیست؟

معنی یارسان

یارسان یا یارستان، یکی از با مفهوم ترین و با شکوهترین واژه ها در نظام فکری و اندیشه‌ی دین یاری و آیین کوردان است. واژه‌ی خاص جغرافیا و ادبیات گوران، و موجود در متون و دست نوشته های کهن دیار زاگرس.

تاریخچه یارسان

بر اساس دفتر و کلام های یاری، در قرن دوم هجری بهلول دانا (بالیول زانا) و یارانش و در قرن چهارم هجری بابا خوشین لرستانی به همراه یارانش، اولین نهضت های فکری و فلسفی و آیینی دین یاری را پایه گذاری کردند و زیر بنای زنده نمودن دوباره آیین کوردان را طراحی نمودند.

این طرح نو، آرام آرام و بر اساس گفتمان مدرن و متمدن، و بر پایه انسان سالاری حقیقی و فلسفه انسان خدایی، مناطق بیشتری را درنوردید و بزرگان و دانایان و دیده دارانی دیگر چون بابا جلیل، بابا ناعوث، بابا سرهنگ دودانی، به گسترش و تداوم این اندیشه‌ی نو و مدرن همت نمودند و نهایتا زمینه را برای ظهور سلطان سهاک و آشکاری دین یاری در ششصد و پنجاه سال پیش در هورامان کوردستان ایران آماده و مهیا کردند.

سلطان سهاک به همراه پیر داود، پیر بنیامین، پیر موسی، مصطفی داودان و رمزبار و بابایادگار در دیه شیخان در کنار رودخانه سیروان در غرب ایران و محلی بنام پردیور، جم هفتن را برای آشکاری دین یاری و نگارش متون دینی یاری بنام دفتر زبور حقیقت مهیا ساختند و ضرورتا به همراه جمع هفتوانه علنا دین یاری آشکار گردید و اعلام موجودیت کرد.

نام یاری برای این نظام فکری بر اساس خرد جمعی جم هفتن بوده است و یاری (یار + ی نسبت) به معنای خدایی و دین یاری به مفهوم دین خدایی است که در دفتر یاری ثبت گردید و مسئولیت این ثبت و نگارش به پیر موسی پیر دفتردار محول گردید.

به گواهی کلام های اصیل دین یاری در دفتر زبور حقیقت، به پیروان و باورمندان نظری و عملی دین یاری که مراسم سرسپردگی (جوز سر شکستن) را برابر با آداب و رسوم مندرج در دفتر یاری، انجام داده باشند، یارسان یا یارستان می‌گویند. یارسان یا یارستان یک کلمه‌ی مرکب است از دو بخش :
یار و سان ^ستان است.

یار به معنای حق و خداوند و خاوندکار و سان یا ستان به معنای پیرو و باورمند و حتی مکان و محل نیز است و بر اساس این مفهوم، یارسان و یارستان به باورمندان و پیروان دین یاری می‌گویند، یعنی پیروان دین یاری را یارسان یا یارستان نام نهادند.

دین یاری به گواهی کلام های موجود در دفتر، دین حقیقت است و آیین راستی و دین خدایی. این بدان معناست که ما در طول تاریخ بشریت یک دین و آیین در میان بشریت داشته ایم و آن هم دین راستی و حقیقت بوده و هست و دین حق در قالب‌ها و ظرف‌های مختلف، بر حسب نیاز بشریت و انسان‌ها در زمانهای متفاوت ظهور نموده است. و نهایتا در ششصد و پنجاه سال پیش در هورامان و دالاهو به نام دین یاری آشکارا ظهور کرد.

با ظهور سلطان سهاک و اعلام موجودیت آیین یاری در کوردستان و دامنه های شاهو و دالاهو و هورامان، نظام فکری و اندیشه یاری در سراسر زاگرس زمین گسترش یافت بزرگان و پیران دیده داری همچون بابایادگار در سرانه دالهو، خان احمد در کرکوک و میره بیگ و خاموش و سی یاقو ظهور نمودند و در راه گسترش دین یاری و آیین یاری مجاهدت نمودند و در این راه سر دادند.

آخرین دوره یاری در دول دالان (تویشامی) دالهو با ظهور میر حیدر حیدری معروف به آسید براکه گوران (تولد ۱۲۱۰ قمری) به وقوع پیوست و تشکیل جم چلتن حیدری و نوشتن چهل دفتر دوره حیدری بعنوان آخرین دفاتر یاری و قباله ظهور و روژنامه باقی در طی دوازده سال، در این دوره بود. دفتر نوروز یکی از شاهکارهای کلامی و ادبی و فلسفی یارسان در این دوره بوده است و نوروز نیز یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان تاریخ بشری است.

تمامی گفتگوها و نوشته‌های میان هفتن و هفتوانه از روز ازل تا دوره پردیور، و همچنین قوانین و رسم و رسوم مقرره دین یاری در دفتر یاری بنام دفتر دیوانه گوره یا پردیوری توسط پیر دفتردار پیر موسی قلم زرین نوشته شد و بنام دفتر زبور حقیقت مشهور گردید.

با این توضیح می‌توان مختصرا بیان کرد که :

نام دین یاری است.

پیروان دین یاری یارسان نام دارند.

یاری و یارسان یک کل خود بنیاد و خود آیین است و مهم‌ترین و بنیادی ترین اصل در دین یاری فلسفه دونادون است.

متون و نوشته های دیده داران یارسانی که مظهریت حق و یاران حق، در کالبد بشری بوده اند دفتر یاری می‌نامند، و تحت نام دفتر زبور حقیقت در کلام‌ها ی یاری آمده است.

رهبر دین یاری و مردم یارسان داوود است.

دفتر دار دین یاری پیرموسی است و نام قلم زر و قلم زرین متعلق به او است.

پیر شرط دین یاری بنیامین است.

خاستگاه و جغرافیای ظهور دین یاری کوردستان و لرستان و سرزمین زاگرس است.

پیروان و باورمندان دین یاری از میان مردمان کورد و آذری و لر و فارس هستند.

مردم یارسان را اهل حق و کاکائی هم می نامند.

هورامان و دالاهو و گوران پایتخت دینی و آیینی مردمان یارسان است.

جشن‌های یارسان

جشن ها و عیدهای مذهبی یارسان دو تا است: جشن خاوندکار و جشن نوروز .

دفاتر یارسان

یارسان دارای دفتر و کلام است که از دوره پردیور تا دوره حیدری به این نام ها می‌باشند:

دفتر دیوانه گوره یا پردیوری.

دفتر شیخ امیر.

دفتر خان الماس.

دفتر ایل بیگی جاف.

دفتر چلتنه دوره حیدری که دفتر نوروز یکی از آنهاست.

تمامی دفترها به نظم سروده شده اند . و به زبان کوردی هستند. در مناطق آذری نشین یارسانی دو دفتر به زبان آذری داریم.

یارسان و موسیقی

یارسان داری ساز مخصوص و آیینی خود بنام تنبور یا تمویره است و موسیقی نزد یارسان ها بسیار حائز اهمیت و قابل احترام می‌باشد . مقام های کلامی که با تنبور می‌نوازند و با سروده های دفتر و کلام های یاری میخوانند ۷۲مقام است.