گذری بر تاريخ يارسان و عيد خاونكار – روزه مرنوی

حدودا ششصد سال پيش ، خردمند و نيك انديشی كرد از سرزمين كردستان بنام * سهاك * فرزند شيخ عيسی از بزرگان و علمای بنام اهل تسنن منطقه ” شاره زور ” كوردستان باشور ( عراق )، با كمك مادر نيكنامش * خاتون دايراك * ملقب به * رمزبار * و ياران حق انديش و هميشگي اش ؛ بنام هاي :
بنيامين و دَاوُدَ و پيرموسی، بنيان و ساختار آيينی را دوباره زنده كردند!!! كه ” آيين كوردان ” بود !!! و بنام * دين ياری * نامگذاري و آشكار شد.
سهاك كه از طرف مادر و يارانش بنام *سلطان سهاك * مورد خطاب قرار ميگرفت، در محافل و جمع های منطقه، خصوصا مجالس و محافلی كه پدر ايشان در آنها بعنوان منبر نشين و اسلام شناس حضور داشت و راوی و سخنران بود ، به بحث و گفتگو مي نشست و جهان بينی و فلسفه‌ی ، آيينی را تشريح و تبيين ميكرد كه امروزه به نام تئوری *انسان خدايي *مشهور است،
و با تفسير فلسفه دونادون : (( لزوم و ضرورت زندگی در دوران ها و زمانهای مختلف برای تكامل و تربيت و پرورش روح و روان انسان در كالبدهای متفاوت بشری )). ؛ حقيقت فلسفه زيستن بشريت و راز آفرينش و هستی را بر اساس اصل دونادون تعريف و تشريح نمودند .
سلطان سهاك و يارانش در پی استقرار و آشكار سازی دين و آيينی بودند كه بر محوريت كردی و منطقه كردستان و به زبان كردی و عناصر كردی استوار بود و همين موضوع به مذاق شيخ عيسی و ملا ها و شيوخ منطقه خوش نيامد و بارها مناظره ها و ديالوگ ها را به مشاجره ميكشاندند و سلطان و يارانش را تهديد به مرگ ميكردند.
تا سرانجام سلطان و يارانش، هورامان در كردستان روژهلات ( ايران ) ، را برای مكان و محل آشكار سازی و ظهور دين ياری برگزيدند، و به همين سبب راه هورامان را در پيش گرفتند و از شاره زور خارج شدند.
اما با ترس و وحشتی كه شيوخ و ملاها و حاكمان اسلامی وقت منطقه ؛ از به راه افتادن انقلاب و جهان بيني و ايدئولوژی نو آيين كوردان داشتند ، و آن را مغاير با اسلام عرب و حجاز دانستند ، برای جلوگيری از گرويدن جوانان كرد و آزاد انديشان ديگر نقاط منطقه به اين جنبش نو كردستان، به مبارزه و از بين بردن آن همت گذاشتند. و به تعقيب سلطان سهاك و يارانش پرداختند و با لشكريان زياد آنها را در غاری در كوههای منطقه شندروی بنام غار مرنو ، به محاصره انداختند.
دفاع و مقاومت سرمستانه ، هسته مركزی آيين كوردان يعني سلطان و ياران اش، در برابر باطل انديشان دور، در غار مرنو، سه شبانه روز بطول انجاميد و نهايتا بعلت طوفانی شدن آب و هوا و طم و تاريكی و شدت بيش از حد سرما، بيشتر لشكريان مهاجم تار و مار شدند و از بين رفتند. غروب روز سوم آن واقعه، كه هوا بهتر شد و آرامش به آن منطقه بازگشت، سلطان و يارانش به ضيافت و دعوت مادر سلطان سهاك، رمزبار شرفياب شدند و شام و غذايی را كه او (( يك عدد خروس طبخ شده و يك من برنج و پختن نانی مخصوص بنام *نان تيری* ))، تدارك ديده بود، به شكرانه پيروزی بر لشكريان مهاجم كه به قوم چيچك معروف بودند و آغاز و ظهور دين ياری و آيين كوردان، به روشي نو و تازه دعا دادند و صرف كردند. سپس ياران، سلطان سهاك را پادشاه خويش ناميدند ، و اين مراسم را *داوات پادشاهی * نام نهادند و قرار بر اين شد هر ساله آنرا جشن بگيرند و پيروان اين فلسفه و دين، سه روز را به شكرانه آن پيروزي روزه بگيرند، كه به روزه مرنوی معروف است…
سلطان و ياران در كنار رودخانه سيروان در ديه شيخان در محلی بنام * پرديور * اقامت نمودند و سكنی گزيدند. و دين ياري و فلسفه و جهان بيني آن را ، آشكارا برای مردم منطقه تشريح و معرفی نمودند و گروه و گروه مردم از نقاط مختلف منطقه براي ديدار با سلطان سهاك و يارانش و آشنايی با دين و آيين ياری رهسپار پرديور شدند.
موضوعی كه واكنش منفی مالكان و ظالمان وقت را در پی داشت ، اما سلطان و يارانش مصمم تر از پيش به كار خود ادامه دادند.
تمامی نوشته های سلطان و يارانش جمع آوری و بنام * دفتر زبور حقيقت يا زبور داود * توسط پيرموسی بعنوان دفتر دار دين ياری نگارش شد. و پيروان اين دين را يارسان ( يارستان ) نام نهادند و به “كاكائی” و ” اهل حق ” نيز نامگذاری شده اند.
بعد از سلطان سهاك ، بابايادگار كه امانت دار و جانشين سلطان سهاك بود ، دفتر زبور حقيقت يا ديوانه گوره * را همراه خويش به دالهو برد و با اشاعه و اجراي برنامه های دينی و آييني مردم را با فلسفه و جهان بينی ياری آشنا ساخت و در راه حقيقت ياری و عدالت و آزادگی شهيد شد و بار امانت را به ساير ياران سپرد .
ديده داران ياري يكی پس از ديگری ، راه و برنامه‌ای را كه در پرديور بنيان نهاده شده بود به پيش بردند و با دفاتر ديگری كه بعدها توسط بزرگاني چون شيخ امير ، ايل بيگي جاف ، خان الماس نوشته شده بودند، بيشتر از پيش ياری را به خلق ها معرفی كردند .
با تداوم مبارزه همه جانبه ياران، اوج هنرنمايی هنرمردان كورد و ديده داران ياری زمانی رقم خورد كه در سال 1250 هجری قمری در دالهو دول دالان ( توتشامی ) سی و نه شخصيت وارسته دور خورشيدی حلقه زدند كه ” مير حيدر حيدری ” نام داشت و به * آسی براكه * معروف گشت كه به همراه ياران خود” جم چلتن ” يا * جم راسان * را در دول دالان دالهو تشكيل دادند .
و با كتابت چهل دفتر در طی دوازده سال ، دفاتر چلتن دوره حيدری را نگارش كردند. و به خزانه ياری سپردند. اين دفاتر به زبان كوردی است و همگی به نظم سروده شده اند، و به دفاتر دوره حيدری معروف اند.
اين دوره از تاريخ آشكاری دين ياری ، بعنوان كاملترين دوره حقيقت معروف است و در اين دوره ختم نگارش دفاتر ياری اعلام شد. و قباله و سند ظهور حضرت حق در جامه * حضرت كورد * در جم راسان و چلتن حقيقی و أزلی در دالاهو به سرانجام رسيد … و ياران حق به انتظار دوران باقی و رهايی از جور و ظلم فانی و فانی پرستان ، چشم به لحظه موعود دوخته اند…
تداوم اين سير تكاملی و نهايی ، بعد از آسی براكه ملقب به * پير گوران * ، بر عهده مير رستم و سپس مير شمس الدين بود و اكنون نيز عهده دار اين مهم ؛ شخصيتی وارسته و پيری دانا و نيكنام بنام * مير نصرالدين حيدری * است كه شايستگی ، دور انديشی ، انسان دوستی و آزادمنشی ايشان ، زبانزد خاص و عام است …
باشد كه ملت ما ، با مبارزه سرمستانه و منطق مناظره و ديالوگ انسانی ، و ادب و اركان ياری پسند، راه دست يافتن به آزادی و عدالت هميشگی و دوران باقی را هموار و تسريع سازند.
مردم يارسان هر ساله برابر گاهشمار و تقويم يارسانی خود، اين ايام را جشن ميگيرند و داوات پادشاهی را به جا مياورند، تا يادمان آن روز شكوهمند را سبز نگه دارند.

خاونكار مبارك
پژوهشی از – دكتر كرمي
ايام روزه خاونكاری ١٣٩٧